قضاوت درست نسبت به دیگران ونحوه برخورد در برابر بدرفتاری های دیگران

قضاوت درست نسبت به دیگران و نحوه برخورد در برابر بدرفتاری‌های دیگران

قضاوت درست نسبت به دیگران و نحوه برخورد در برابر بدرفتاری‌های دیگران : انسان، همواره در تعامل با دیگران زندگی می‌کند و خواه ناخواه نمی‌تواند خود را جدا از دیگران فرض کند. در این دنیای شلوغ و پرهیاهو، کسی زندگی بهتر و آرامش خیال بیشتری خواهد داشت که در برقراری ارتباط با دیگران موفق تر عمل کند.

یک ارتباط درست، ارتباطی است که احساس مثبت در دوطرف، ایجاد کند و ما این احساس را زمانی می‌توانیم در طرف مقابل ایجاد کنیم که او را درک کرده باشیم. به عبارت دیگر، ما برای این که هم قضاوت درستی نسبت به دیگران داشته باشیم و هم اعتماد آنها را نسبت به خود جلب کنیم، باید قبل از این که مدام به فکر پاسخگویی باشیم سعی کنیم شنونده خوبی باشیم و قبل از این که توقّع درک شدن از سوی آنها را داشته باشیم،

درک کردن را بیاموزیم و نشان دهیم که نیت ما فهمیدن طرف مقابل است. این موضوع، شخص را از لاک دفاعی خارج کرده، یک احساس همدلی و اعتماد ایجاد می‌کند. باید کمی‌صبر و بردباری به خرج دهیم و از پیش داوری و قضاوت عجولانه درباره اشخاص بپرهیزیم. اندیشه ما خود را در عمل ما نشان خواهد داد، پس اگر مثبت بیندیشیم، دیگران هم ارزیابی مثبتی از ما خواهند داشت.

بهتر است به جای این که خواستار محبوب شدن در نزد دیگران باشیم، سعی کنیم مورد اعتماد آنها باشیم؛ چون محبوبیت بدون ایجاد حس اعتماد، می‌تواند شکننده و زودگذر باشد. البته این به معنای همرنگ جماعت شدن نیست؛ چون این کار شاید به طور موقّت و مقطعی کار ما را راه بیندازد، ولی در دراز مدت، ضمیر ناخودآگاه ما، خود واقعیتمان را آشکار خواهد کرد و آن جاست که همه چیز به هم خواهد ریخت.

ما باید ارزش‌هایی را که در زندگی به آنها معتقدیم، به عنوان اصول ثابتی در نظر بگیریم و زندگی خود را بر پایه آنها بنا کنیم و سعی کنیم همیشه به این اصول، وفادار بمانیم. این، باعث می‌شود که به دور از غرور و تکبّر و در قالب اصول و ارزش‌های مورد قبول خود، دیگران را نیز مورد توجه قرار دهیم و قضاوت درستی نسبت به آنها داشته باشیم.

نحوه برخورد در برابر بدرفتاری‌های دیگران

ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که افراد آن درک‌های متفاوت، اخلاق گوناگون و طبع‌ها و مزاج‌های متفاوت از هم دارند، بنابراین طبیعی است که در برخوردها و روابط اجتماعی خویش با دیگران، شاهد برخوردها و رفتارهای نادرستی باشیم. در این‌گونه موارد نظر اسلام، این است که در برابر بدرفتاری‌های دیگران با عفو و گذشت برخورد کنیم.

اساسا چگونه می‌توان در جامعه‌ای که رفتارهای متفاوت در آن مشاهده می‌شود، بدون صبر و روحیه گذشت، زندگی کرد؟ کدام یک از ما عیبی نداریم؟ کدام یک از ما دوست نداریم عیب و رفتار ناپسند ما مورد گذشت از سوی دیگران قرار گیرد؟ کدام یک از ما دوست نداریم خدا او را ببخشد؟ اگر چنین است، پس باید مردم را ببخشیم و در برابر بدرفتاری‌های دیگران با روحیه گذشت، برخورد نماییم؛ تا خدا ما را ببخشد. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «باید بخشش کنید و بدرفتاری‌های دیگران را نادیده بگیرید، آیا دوست نمی‌دارید خداوند شما را ببخشد؟ و خداوند بخشنده و مهربان است.»

حال که پاسخ سوال به طور کلی روشن گردید و دانستیم که از نظر اسلام در وهله اوّل باید در برابر بدرفتاری‌های دیگران با عفو و گذشت برخورد کنیم، شایسته است پیرامون این اصل اخلاقی و موارد کاربُرد آن نکاتی را یادآور شد.»

معنای عفو و گذشت

«عفو» که در آیات و روایات به آن توصیه شده، به معنی گذشتن از لغزش دیگران، بدی را با بدی پاسخ دادن، از حقی که بر گردن دیگران دارد، صرف‌نظر کردن و خطاکار را تبرئه کردن است. بخشش یکی از فضیلت‌های اخلاقی است که با فضایل دیگری مانند بردباری، صبر، فروخوردن خشم (کظم غیظ)، ارتباط نزدیک دارد.

اهمیت عفو و گذشت

در سخنان گهربار معصومان علیهم‌السلام از عفو و گذشت بالاترین تعریف‌ها و تمجیدها شده است. و از آن با عنوان‌های، صفت الهی،بهترین اخلاق دنیا و آخرت، محبوب‌ترین عمل انسان مومن پیش خدا و یکی از سنت‌های پیامبران به‌ویژه پیامبر گرامی اسلام‌(ص) و امامان معصوم علیهم‌السلام یاد شده است. امام صادق(ع) فرمودند: گذشت در هنگام توانایی از سنّت‌های پیامبران است. پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمود: «روش ما اهل‌بیت این است که از کسانی که به ما ستم کرده‌اند گذشت می‌کنیم.»

شایسته است که همه ما خود را به این صفت پیامبران الهی و اهل‌بیت پیامبر گرامی اسلام (ص) آراسته کنیم و در برابر بدرفتاری‌های دیگران با گذشت و بخشش برخورد نماییم. چون رفتارهای منفی و واکنش‌های مقابله‌ای باعث تضاد و تنش بیشتر در جامعه خواهد شد. پیامبر گرامی اسلام (ص) فرمودند: کسی که خشمش را فرو خورد و از برادر مسلمانش درگذرد و نسبت به رفتار نامطلوب او بردباری نشان دهد، خداوند پاداش شهید به او عنایت فرماید.»گذشت در برابر بدرفتاری‌های دیگران، افزون بر آثار و برکات دنیایی که در روایات به آن اشاره شده مانند سرافرازی و بزرگواری، پیروزی بر دشمن، طولانی شدن عمرو… پاداش فراوان الهی را نیز در پی دارد. از جمله: بخشش خداوند، شفاعت امامان علیهم‌السلام داخل شدن به بهشت و….

حدود بخشش و گذشت

اگرچه اسلام توصیه به عفو و بخشش نموده و به پیروان خود دستور داده است که بدرفتاری‌های دیگران را با عفو و گذشت پاسخ دهید؛ امّا این راهکار در همه موارد کارایی ندارد؛ بلکه در صورتی ارزشمند، سازنده و مفید است که در جای مناسب خود و نسبت به حقوقی باشد که انسان حق دارد از آنها چشم بپوشد، در غیر این صورت زیان گذشت بی‌جا و نامناسب گاهی بیش از سود آن است؛ بنابراین در موارد زیر، بدرفتاری‌های دیگران را با روحیه عفو و گذشت پاسخ دهید.

عفو در حقوق شخصی

بدرفتاری‌های دیگران مربوط به حق شخصی باشد؛ امّا در احکام الهی و حقوق عمومی جامعه، گذشت پسندیده نیست. مثلا‌ کسی که با قوانین اجتماعی مخالفت کرده است نمی‌توان با بخشش، تمام جرم‌های او را نادیده گرفت؛ بلکه به تصریح آیات و روایات، چنین اشخاصی باید مجازات شوند. هم‌چنین کسانی که امنیت جامعه را متزلزل می‌کنند، و یا با مواد مخدّر جوانان را به نابودی می‌کشند و یا ترویج‌کننده فرهنگ بیگانه‌اند و در برابر نصایح و راهنمایی‌های دیگران بدرفتاری می‌کنند، این‌گونه افراد را نمی‌توان با چشم‌پوشی و گذشت، به حال خود رها کرد.

گذشت سازنده

در صورتی می‌توانید بدرفتاری‌های دیگران را با عفو و گذشت پاسخ دهید که، گذشت سازنده باشد. یعنی باعث بیداری لغزش‌کننده شود و او را از کار زشت و رفتار نامطلوبش، باز دارد؛ اما اگر کسی به سبب پستی‌ و فرومایگی بخواهد، از گذشت دیگران سوء استفاده کند، نسبت به چنین شخصی، گذشت پسندیده نیست. امام علی(ع) فرمودند: «عفو انسان فرومایه و پست به همان اندازه موجب فساد است که عفو انسان بزرگوار موجب صلاح است.»